Το φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού

• psixologiaadmin
• 26.10.2015
• 0 Comment
• Άρθρα

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας το οποίο εμφανίζεται σε πολλές χώρες παγκοσμίως και μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές. Ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς bullying ορίζεται, σύμφωνα με τον Olweus, ως η συμπεριφορά εκείνη κατά την οποία ένας μαθητής εκτίθεται κατ’ επανάληψη και για αρκετό χρονικό διάστημα σε αρνητικές ενέργειες που εκτελούνται από έναν ή περισσότερους μαθητές. Μία ενέργεια θεωρείται αρνητική όταν κάποιος εσκεμμένα βλάπτει ή επιχειρεί να βλάψει και να προκαλέσει σωματικό ή ψυχικό πόνο σε ένα άλλο άτομο. Επιπλέον, ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια επιθετική συμπεριφορά που περιλαμβάνει μια έλλειψη ισορροπίας ισχύος, κατά την οποία το θύμα είναι ανήμπορο να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Η βία αυτή μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, είτε άμεσες, δηλαδή συμπεριφορές που περιλαμβάνουν την διαπροσωπική επαφή μεταξύ του δράστη και του θύματος, είτε έμμεσες κατά τις οποίες δεν υπάρχει προσωπική επαφή μεταξύ των δύο μερών. Ο λεκτικός εκφοβισμός, που αποτελεί και τη συχνότερη μορφή εκδήλωσής του αλλά και την πιο επιβλαβή για το θύμα, περιλαμβάνει κοροϊδευτικά και προσβλητικά σχόλια, βρισιές και παρατσούκλια που έχουν σκοπό να ταπεινώσουν και να εξευτελίσουν το άτομο. Ο σωματικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την άσκηση φυσικής βίας όπως χτυπήματα, σπρωξίματα και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων του θύματος.

Μία μορφή έμμεσου σχολικού εκφοβισμού αποτελεί ο κοινωνικός εκφοβισμός, ο οποίος εκδηλώνεται μέσα από την σκόπιμη απομόνωση του θύματος, τη διάδοση κακοήθων φημών και κουτσομπολιών για τη ζωή και την προσωπικότητα του. Η ηλεκτρονική μορφή του σχολικού εκφοβισμού (Cyberbullying) αποτελεί τη νεότερη μορφή του, λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας και του διαδικτύου στις μέρες μας. Περιλαμβάνει τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το κινητό τηλέφωνο, για ανάρτηση και διακίνηση προσβλητικού ή απειλητικού περιεχομένου με στόχο τον εξευτελισμό του παιδιού.
Γίνεται, λοιπόν, εύκολα κατανοητό πόσο σοβαρός μπορεί να καταστεί ο σχολικός εκφοβισμός για τη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του παιδιού που τον βιώνει. Συμφώνα με πρόσφατες έρευνες, τα παιδιά που θυματοποιούνται παρουσιάζουν αυξημένα συμπτώματα άγχους και συναισθηματικής ανασφάλειας, καθώς επίσης και ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως κοιλιακά άλγη, πονοκεφάλους και διαταραχές του ύπνου. Επιπλέον, εμφανίζουν μειωμένη αυτοεκτίμηση και συναισθήματα κατωτερότητας και είναι πιο επιρρεπή σε διαταραχές της διάθεσης με συμπτώματα κατάθλιψης όπως απώλεια ενδιαφέροντος για τις καθημερινές τους δραστηριότητες, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Οι επιπτώσεις της εκφοβιστικής συμπεριφοράς μπορεί επίσης να επηρεάσουν τη σχολική επίδοση των παιδιών ενώ μελλοντικά τα παιδιά αυτά ενδέχεται κατά την ενήλικη ζωή τους να βιώσουν δυσκολία στην σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων, κατάθλιψη ή να καταφύγουν σε κατανάλωση αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν τους σημαντικότερους θεσμούς-φορείς κοινωνικοποίησης και διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Το σχολείο ως ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού οφείλει να ενημερώνει και να συνεργάζεται με τους γονείς τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Τόσο οι γονείς, όσο και οι δάσκαλοι θα πρέπει να διδάσκουν τα παιδιά να σέβονται και να αποδέχονται την διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου. Η ενθάρρυνση του παιδιού να δημιουργήσει νέες φιλίες ή να ενδυναμώσει τις υπάρχουσες δρα ως προστατευτικός παράγοντας απέναντι στον εκφοβισμό. Παράλληλα, η παρότρυνση να ανακαλύψει τα ταλέντα και τις ικανότητές του, καθώς και η συμμετοχή σε δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός και οι τέχνες μπορούν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση του και να αναπτύξουν τις κοινωνικές του δεξιότητες.

Μέσα από την παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού καθώς και την καθημερινή επικοινωνία μαζί του μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, προσφέροντας του υποστήριξη και ασφάλεια. Είναι σημαντικό να αποφεύγουμε να ρίχνουμε την ευθύνη για τον εκφοβισμό στο θύμα και να ξεκαθαρίζουμε πως δεν είναι το ίδιο υπεύθυνο γι’ αυτό που του συμβαίνει.

Επιπλέον, δεν βάζουμε το παιδί σε διαδικασία αντεκδίκησης αλλά το ενθαρρύνουμε να διατηρήσει τη ψυχραιμία του και να ζητήσει βοήθεια από το προσωπικό του σχολείου. Στην περίπτωση όπου ο φόβος ή το άγχος του παιδιού καταστεί υπερβολικό, χρειάζεται να εξετάσουμε το ενδεχόμενο της επίσκεψης σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

Νατάσα Παπαμάρκου
Κλινική Ψυχολόγος- Ψυχολόγος Υγείας